Beşşar Esed rejiminin Mart 2011’de başlayan iç savaşı bastırmak için oluşturduğu mekanizmalarda yer alan birçok isim, savaş suçlusu olarak kayıtlara geçti.
Esed rejiminin, kimyasal silah kullanımı, keyfi tutuklama, tecavüz ve işkence, sivil yerleşim yerlerini bombalama, terör örgütleri ve paralı milisleri istihdam etme, yasaklı silah kullanma, tehcir, abluka ve hastaneleri hedef alma başta olmak üzere geniş bir alanda işlediği savaş suçları, Birleşmiş Milletler (BM) ve bağımsız insan hakları kuruluşlarının raporlarına yansımıştı.
Savaş suçlarını işleme talimatlarının kimler tarafından verildiği ve rejim mensuplarının bu suçları işlerken nasıl bir emir-komuta zincirini takip ettiği sorularının cevapları ise uzun yıllardır aranıyor.
AA muhabirleri, Esed rejiminin Suriye iç savaşının başından bu yana nasıl bir güvenlik bürokrasisi ortaya koyduğunu, savaş suçlarını işlerken hangi kurumlarını alet ettiğini, bu kurumların birbirleriyle olan ilişkilerini ve söz konusu kurumların üst düzey görevlerinde bulunup savaş suçlarına karışmış önde gelen isimleri, bir dönem rejimde kritik görevlerde bulunmuş askeri ve siyasi kaynaklardan edindiği bilgiler ve bu konuda yayınlanan muteber belgeler doğrultusunda derledi.
Rejimin savaş suçları mekanizmasında yer alan kurumlar
Esed rejimi, 2011 yılının mart ayında demokratikleşme talebiyle sokağa çıkan halkın barışçıl gösterilerini rejimin varlığına bir tehdit olarak algılamış ve askeri yollarla bastırma yoluna gitmişti. Bu amaç doğrultusunda Devlet Başkanı ve Suriye Anayasası’nın 105. Maddesi uyarınca Suriye Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanı sıfatıyla görev yapan Beşşar Esed ve Ulusal Güvenlik Bürosu’nun talimatlarıyla, Başkent Şam’da Merkezi Kriz Odası adında üst düzey güvenlik yetkililerin bulunacağı bir ekip kurulması kararlaştırıldı.
Dönemin Genelkurmay Başkanı Hasan Turkmani’nin başkanlığına getirildiği Merkezi Kriz Odası, Savunma Bakanı (Davud Racha), Savunma Bakanı Yardımcısı (Asıf Şevket) İçişleri Bakanı (Muhammed el-Şaar), Genel İstihbarat Başkanı (Ali Memluk), Ulusal Güvenlik Bürosu Başkanı (Hişam Bahtiyar), Siyasi Güvenlik Dairesi Başkanı (Muhammed Dib Zeytun), Askeri İstihbarat Başkanı (Abdulfettah Kudsiyye) ve Hava İstihbarat Başkanı Cemil Hasan’dan oluştu. Bu çekirdek kadronun kontrolünde yapılandırılan konsorsiyumda, Suriye genelinde görev yapan dört istihbarat birimi; Siyasi Güvenlik Şubesi, Askeri İstihbarat Şubesi, Genel İstihbarat Direktörlüğü ve Hava İstihbarat Direktörlüğü’nün yanı sıra, Rejimi Koruma Birliği, Kriminal Güvenlik Dairesi, İçişleri Bakanlığına bağlı Polis ve Özel Kuvvetler Birimleri, Baas Partisi unsurları, Savunma Bakanlığına bağlı teşkilatlar ve milisler görevlendirildi.
Hafız Esed döneminde kurulan, her bölge ve ilde yapılanması bulunan, ülkedeki dört istihbarat kuruluşunun temsilcisini bir araya getiren, Baas Partisi temsilcisinin yönetici pozisyonunda bulunduğu ve üst rütbeli bir askerin başkanlığı altında faaliyet gösteren Güvenlik Komiteleri de kriz masası tarafından tam yetkiyle gösterileri bastırmakla görevlendirilen kurumlar arasında yerini aldı. Göstericilerin barışçıl eylemlerini il ve bölge bazında bastırma görevini yürüten Güvenlik Komiteleri, içinde ordu, istihbarat, polis, özel kuvvetler, rejimi koruma birlikleri personelinden oluşan ekipler kurdu. Asker, sivil ve Baas Partisi yöneticilerinin bir araya gelerek idare ettiği bu ekipler gösterilere katılanları, gösterileri düzenleyenleri ve bu gösterileri destekleyenlerin peşine düşerek, keyfi tutuklama ve infaz yoluyla sindirme politikası uyguladı.
Esed rejiminin halka yönelik şiddetinin protestolara katılanların sayısını artırmasıyla, Esed rejimi emekli olmuş Tuğgeneral Velid Abaza ve Tuğgeneral Nebhan Sibahi gibi üst rütbeli askeri yetkilileri yeniden göreve çağırarak, çoğunluğu Alevi vatandaşlardan oluşan Halk Komiteleri’ni kurdurdu. Şebbiha olarak adlandırılan, ismi suçlara karışmış birçok sivil, Halk Komiteleri ve diğer güvenlik kurumları tarafından istihdam edilerek, savaş suçları zincirine bir halka olarak eklendi.
Savaş suçlarını işleyen rejim mensupları
Esed rejiminin, 2011 yılından itibaren barışçıl gösterileri bastırmak için kurduğu güvenlik mekanizmalarının yönetici pozisyonlarında çoğu asker, birçok isim görev aldı. Doğrudan Esed’e bağlı olan bu güvenlik yapılanmaları, çok geçmeden sivil veya askeri yargıdan bağımsız olarak hareket eden suç işleme mekanizmalarına dönüştü.
Rejimin bu suç mekanizmalarında kimlerin yer aldığı sorusu üzerine, Suriye Eski Başbakanı Riyad Hijab başta olmak üzere, çok sayıda avukat ve rejimden ayrılan subayın katkısıyla Pro-Justice (Adalet Yanlısı) grubu tarafından “Kara Liste” adlı çalışma 2019 yılında yayınlandı. Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) da Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne bir savaş suçluları listesi sundu. AA, bu çalışmalarda yer verilen isimler ile muhabirlerinin farklı kaynaklardan araştırmalarla elde ettiği isimleri karşılaştırıp yeni bir derleme yaptı. Bir dönem rejimin üst düzey güvenlik birimlerinde çalışmış ve savaş suçlarına karışmış isimler şöyle:
Rejim lideri ve Suriye Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı Beşşar Esed
Korgeneral Fehd Casim el-Freyc
Korgeneral Ali Abdullah Eyyüb
Korgeneral Muhammed Mahmud Mahla
Korgeneral Bassam Haydar
Korgeneral Adnan Cemil İsmail
Korgeneral Hasan Muhammed Muhammed
Korgeneral Bessam Mirhaj el-Hasan
Tümgeneral Mahir Esed
Tümgeneral Cemal Muhammed Yunus
Tümgeneral Refik Mahmud Şihadeh
Tümgeneral Vecih Yahya Mahmud
Tümgeneral Edip Nemr Selame
Tümgeneral Ali Memluk
Tümgeneral Hassan Mirhac Mirhac
Tümgeneral Zuheyr el-Esad
Tümgeneral Muhammed Rahmun
Tümgeneral Muhammed el-Şaar
Tümgeneral Vasil Halid el-Samir el-Avayd
Tümgüneral Salim Harba
Tümgeneral Cemil el-Hasan
Tümgeneral Muhammed Dib Zeytun
Tümgeneral Husam Luka
Tümgeneral Nasır el-Ali
Tümgenera Abdulfettah Suleyman Kudsiye
Tümgeneral Nasır Dib
Tümgeneral Talal Şefik Mahluf
Tümgeneral Zaid Salih
Tümgeneral Gassan İsmail
Tümgeneral Ramadan Muhammed el-Ramadan
Tümgeneral Muvaffak Muhammed Asaad
Tümgeneral Avs Ali Aslan
Tümgeneral Şevki Yusuf
Tümgeneral Cevdet Salibi Mavas
Tümgeneral Muhammed İbrahim Kaddur
Tümgeneral Kifah Milhim
Tümgeneral Nazih Hassun
Tümgeneral Tevfik Yunus
Tümgeneral Ali Vannus
Tümgeneral Riyad Habib Abbas
Tümgeneral Ahmed Muhammed Ballul
Tümgeneral Gassan Halil
Tümgeneral Cuma Muhammed el-Casim
Tümgeneral Malik Hassan
Tümgeneral Fuad Ahmed Hamuda
Tümgeneral Hikmet Musa Salman
Tümgeneral Ekrem Muhammed
Tümgeneral Ali Muhammed Ganim
Tümgeneral Muhammed Ali Subuh
Tümgeneral Badi Süleyman Mualla
Tümgeneral Saci Derviş
Tümgeneral Hassan Ali
Tümgeneral İmad Naffuri
Tuğgeneral Cevdet el-Ahmed
Tuğgeneral Hafız Muhammed Mahluf
Tuğgeneral Abdulselam Fecir Mahmud
Tuğgeneral Suheyl el-Hasan
Tuğgeneral Salih el-Abdullah
Tuğgeneral Salih el-Abdullah
Tuğgeneral Fayiz Beddur
Tuğgeneral Cevdet İbrahim Safi
Tuğgeneral Kusey İbrahim Mihub
Tuğgeneral Sayil Es’ad Davud
Tuğgeneral Luey el-Ali
Tuğgeneral Mazin el-Kanj
Tuğgeneral Malik Alya
Tuğgeneral Muhamemd Zamrini
Tuğgeneral Vefik Nasr
Tuğgeneral Mufid Vardah
Tuğgeneral Yasin Ahmed Dahi
Tuğgeneral Gassan Bilal
Tuğgeneral Gassan Haddad
Tuğgeneral Muhammed Haluf
Tuğgeneral Şefik Massa
Tuğgeneral Naufal el-Huseyn
Tuğgeneral Eksam Mahmud
Tuğgeneral İbrahim al-Wairi
Tuğgeneral İyad İskender Mandu
Tuğgeneral Süleyman el-Tinavi
Tuğgeneral Adnan el-Ahmad
Tuğgeneral Muhamed Yusuf al-Hasuri
Tuğgeneral Malik Ali Habib
Albay Salih Sakr
Albay Sakr Rüstüm
Albay Nizar Fandi
Albay Gayas Dalla
Yarbay Dureyd İsmail Avad
Yarbay Firas Gassan Jazaa
Mühendis Muhammed Ahmed el-Said
Fadi al-Mallah
Ali al-Shali
Musib Nimr Selameh
Tuğgeneral Abdullatif el-Fehd. Hama Askeri İstihbarat Başkanı
Tuğgeneral Burhan Kaddur (ölü). Duma Askeri Güvenlik Daire Başkanı
Tuğgeneral Abdulhamid İdris Hama Askeri İstihbaratı
Tuğgeneral Hafız Cebbur 34. Tugay Komutanı
Tuğgeneral Ali El-Hüseyin 47. Tugay Komutanı
Tümgeneral Muhammed Semmur
Tümgeneral Zuheyr el-Hamed
Tümgeneral Cuma el-Ahmed
Tümgeneral Ali Yunus
Tümgeneral Berakat Berekat
Tümgeneral Mürşid Dahir
Tümgeneral Feysal Munir
Tümgeneral Selim Berekat
Tümgeneral Ahmed el-Ukde
Tümgeneral Ali Es’ad
Tümgeneral Salah el-Ali
Tümgeneral Ahmed Cemil İbrahim
Tümgeneral Ali Durgam
Tümgeneral Muhammed Hayr Bek
Tuğgeneral Atıf Necib
Tuğgeneral Hail el-Esed
Tuğgeneral Abdülselam
Tuğgeneral Şeyh Cabir Hirfan
Tuğgeneral Sair el-Omar
Tuğgeneral Suheyl Ramazan
Tuğgeneral Salah Hallum
Tuğgeneral Heysem Berekat
Tuğgeneral İyad Mahmud
Tuğgeneral Ala Saud
Tuğgeneral Nebih Rabi
Tuğgeneral Şefik Feyaz Dib
Tuğgeneral Münir Celud
Tuğgeneral Muhammed Haluf
Tuğgeneral Hızır el-Hüseyin
Tuğgeneral Taha Taha
Tuğgeneral Zülhimme Şaliş
Tuğgeneral Adnan Asi
Tuğgeneral Adnan Ahmed
Tuğgeneral Suheyl Davud
Tuğgeneral Bedi el-Ali
Tuğgeneral Hakim Muhammed Kencu Hasan
Tuğgeneral Musa Hasan
Tuğgeneral Riyad Abbas
Tuğgeneral Muhammed Receb
Tuğgeneral Habib Safya
Tuğgeneral Edib Semander
Tuğgeneral Ali Hüseyin
Tuğgeneral Ali Nadir
Tuğgeneral Cemal Abbas
Albay Semir Nizam
Albay Edib Kannu
Albay Gassan Nasur
Albay Halil Molla
Albay Malik el-Hadi
Albay Temam Dib
Albay Ali Selim
Albay Temim İsa el-Ahmed
Albay Muhammed el-Abdullah
Albay Mecid el-Abdullah
Yarbay Kinan Muhammed Galiyeh
Yarbay Ahmed Abdulhamid
Yarbay Ala Durubi
Yarbay Halid el-Hatib
Yarbay Samir el-Beridi
Yarbay Emced Abbas
Yüzbaşı Samir Abbas Dib
Yarbay Adnan Riyad el-Şami
Editör : SavunmaTR Haber Merkezi
