Bütün dünya S-500 hava savunma sistemini konuşurken, Rusya kullanmaya başlayacak!
S-500 hava savunma sistemi nedir?
S-500 Prometey, Almaz-Antey adlı hava savunma ve havacılık şirketi tarafından geliştirilmiş, Rus menşeili bir yerden havaya füze sitemidir. Sistem, hipersonik seyir füzelerini ve uçaklara karşı geliştirilmiştir. Ayrıca 55R6M “Triumfator-M” olarak bilinir. Türkiye tarafından tedarik edilmiş S-400 hava savunma sisteminin bir üst versiyonu olup, S-550 adında bir üst versiyonunun daha geliştirilmekte olduğu bilinmektedir.
S-500 hava savunma sistemi neden ve ne zaman geliştirilmiştir?
S-500 hava savunma sisteminin, sadece füze ve uçakları engellemek için değil, alçak dünya yörüngesindeki uyduları vurmak için de geliştirildiği de belirtiliyor. Böylece Rusya’nın NATO ve ABD’ye karşı stratejik olarak üstünlük sağlamak istediği öne sürülüyor.
Tam olarak 2009 yılında üretimine başlanan ilk S-500 prototipi, 2012 yılında tamamlandı ve 2012 – 2016 yılları arasında bir dizi teste tabi tutuldu. Yapılan testler boyunca sistemin geliştirilmesine devam edildi. 2016 yılına gelindiğinde ise ilk üretilen prototipler Rusya Silahlı Kuvvetlerine teslim edildi.
Rusya Silahlı Kuvvetleri tarafından 2018 yılında yapılan testlerde, S-500 hava savunma sistemlerinin, yaklaşık 480 kilometre uzaktaki bir hedefin başarıyla imha ettiği açıklandı. Bu sonucun, şimdiye kadar gerçekleştirilen en uzun menzilli karadan havaya hava savunma füzesi testi olduğu belirtilmişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 28 Haziran 2021’de yaptığı açıklamada aralarında Sarmat kıtalararası balistik füzesi, Zircon gemi tabanlı hipersonik füze ile beraber, S-500 Prometey hava savunma sistemlerinin de bulunduğu yeni silah sistemlerinin yakında muharebe görevine alınacağını açıkladı.
Ayrıca S-500 hava savunma sistemlerinin, 15 Kasım 2021’de ABD’nin de tepkisini çeken bir testte kullanıldığı iddia edildi. İddiaya göre bir S-500 tarafından fırlatılan bir füze, Rus uydusu Kosmos-1408’i vurdu. Uydunun, 1982 yılında yörüngeye fırlatılan Rus elektronik sinyal istihbaratı (ELINT) uydusu olduğu biliniyordu.
ABD Uzay Komutanlığı aynı gün yaptığı açıklamada, “15 Kasım 2021’de Rusya, uydu müdahalesi için doğrudan bir yörünge oluşturan bir füze testi gerçekleştirdi. Füze, Rus uydusu Kosmos-1408’e çarptı ve alçak Dünya yörüngesini enkazla doldurdu.” ifadelerini kullandı.
Rusya Savunma Bakanlığı’nın 20 Temmuz 2021’de yayınladığı videoya göre Rus ordusu, canlı atış testi sırasında Rus yapımı en yeni nesil hava savunma füze sistemi olan 55R6M “Triumfator-M” olarak da bilinen S-500’ü görücüye çıkardı.
Sistemin geliştirme ve seri üretim süreci, Ukrayna’da 2014 yılında başlayan çatışmalardan dolayı gecikti. Rusya – Ukrayna savaşının başlamasından dolayı da ancak geçtiğimiz yıl seri üretim sürecine geçildi.
22 Şubat 2024’te S-500, hipersonik hedefleri önleme ve yok etme yeteneğini gösteren atış testleri gerçekleştirdi. Son olarak 23 Nisan 2024’te Rusya Savunma Bakanı, S-500’ün Ukrayna’da da konuşlandırılacağını duyurdu. Rusya tarafından kullanılacak olan bu sistemlerin, son derece hareketli olması ve hızlı bir şekilde konuşlandırılabilmesi ön görülüyor.
S-500 sisteminin özellikleri nelerdir?
S-500 tarafından kullanılan füze fırlatıcı birimleri
S-500 hava savunma sistemi, Bryansk Motorlu Taşıt Fabrikası (BZKT) tarafından üretilen BAZ-69096 10×10 kundağı motorlu taşıyıcı kurma rampa (TEL) aracını temel alıyor. Her bir TEL aracı, şasesinin arkasına monte edilmiş, iki adet Füze Yükleme Tüpü ve Taşıma Konteyneri ile donatılmıştır. Fırlatma konumuna geçmek için araç, hidrolik sistemleri kullanarak tüpleri dikey pozisyona getirir. Araçların maksimum hızı 70 kilometre, etkili menzili 500 kilometredir.
Işınlayıcı fırlatıcı radar (TELAR) araçları ise yine aynı firmanın üretimi olan BAZ-69092-12 6×6 kamyonlarını temel alıyor. Bu kamyonlar, S-300VMK 9M82M Dev füze sistemi için de kullanılan 9A82MK TELAR’ında da bulunuyor.
S-500 tarafından kullanılan füzeler
S-500 hava savunma sistemleri, 77N6-N ve 77N6-N1 olarak bilinen iki yeni tipte füze kullanıyor. Füzeler, nükleer savaş başlıklarını çarpma kuvvetiyle, yüksek bir hızda ve hassas bir şekilde vurarak yok etmek için tasarlandığı belirtiliyor. 77N6-N ve 77N6N-N1’in saniyede 5 ila 7 kilometre hipersonik hızda uçabileceği ve hipersonik seyir füzelerine karşı vur – öldür yöntemini kullanacağı düşünülüyor. Füzelerin, 600 kilometre menzili olduğu tahmin ediliyor.
Füzelerin kendisini elektronik harp sistemlerinden koruyan, değişken frekanslarda çalışabilen bir iletişim sistemine sahip olduğu da belirtiliyor. Füzeler, BZKT BAZ-6909 serisi araçlarda taşınıyor. Bazı kaynaklar, S-500’ün S-400 tarafından test edilen uzun menzilli 40N6E füzesini de kullanacağını ifade ediyor.
S-500 tarafından kullanılan radarlar ve komuta kontrol araçları
S-500 Prometey sistemleri, BAZ-6403 8×8 kamyonuna monte edilmiş 91N6A (Büyük Kuş) izleme ve savaş yönetimi radarını, BAZ-69096 10×10 kamyonuna monte edilmiş ve modernize edilmiş 96L6-TsP angajman radarını ve BAZ- 6909-022 8×8 kamyonuna monte edilmiş çok modlu 76T6M nişan alma ve hedefleme radarını kullanacak. 96L6-TsP angajman radarının 96L6E radarının (Peynir Tahtası) yükseltilmiş bir versiyonu olarak biliniyor.
Ayrıca S-500 sistemi dahilinde Kıtalararası Balistik Füzesavar görevleri için BAZ-69096 10×10 kamyonuna monte edilmiş 77T6 angajman radarı da sistemde yer alacak. Araçların radarlarını göğe yükseltmek maksadıyla Rus menşeili 40V6MT Mobil Mast Direk Sistemi kullanılacak.
Füze sistemlerinin yönetimi için, BAZ-69092-12 6×6 kamyonuna monte edilmiş S-400 sistemlerinde de kullanılan 55K6E’nin gelişmiş bir versiyonu olan 55K6MA hassas navigasyon sistemi ve 85Zh6-2 Komuta kontrol sistemi kullanılacak. Bu sistemlerin yüklendiği araçlar S-400 hava savunma sistemlerinde de kullanılıyor.
Gelecekte S-500 sistemlerinin, Rus Donanması için üretilmesi planlanan Project 23000E Storm adlı uçak gemisine konuşlandırılması planlanıyor. Söz konusu uçak gemisi projesi, Rusya’nın 2018-2027 Devlet Silahlanma Programında yer aldı.
S-400 hava savunma sistemleri ile S-500 hava savunma sistemleri arasındaki fark nedir?
S-400 sisteminin menzili 400 km iken S-500’lerin menzili 600 km olarak açıklandı. S-400 sisteminin hızı saniyede 4,8 km iken S-500’lerden fırlatılacak füzeler saniyede 7 km kat etme kabiliyetine sahip olacak. Bu fark yüzünden S-500 tarafından fırlatılan füzeler, hipersonik hedefleri vurabilecek. S-400 sistemlerinin bu noktada biraz geri kaldığı söylenebilir.
S-400 sistemlerinin yaklaşık 30 km yükseklikteki hedefleri vurma kabiliyeti varken S-500 hava savunma sisteminin ise sırasıyla 50 kilometre, 200 kilometre ve hatta 400 kilometre yükseklikteki hedefleri vurabildiği belirtiliyor.
S-500 tarafından kullanılacak füzelerin etkili menzilleri 400 kilometreyken, S-400 hava savunma sisteminin diğer füzelerinin ise 250 kilometreden uzak hedefleri vurma kabiliyeti bulunmuyor.
S-550 hava savunma sistemi nerede kullanılacak?
Soğuk Savaş döneminde tasarlanmış ama SSCB’nin dağılmasının ardından rafa kalkmış bütün hava savunma sistemleri sırasıyla seri üretime geçiyor. Türkiye’nin gündemi uzun bir süre S-400 füzeleri ile meşgul olmuşken, Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin, 2021 yılının Kasım ayında Soçi’de düzenlenen savunma sanayii toplantılarında S-350, S-400, S-500 ve S-550 hava savunma sistemlerinin orduya sağlanması gerektiğini vurguladı.
Aynı yıl düzenlenen Dubai Airshow’da Rostec İcra Kurulu Başkanı Sergey Çemezov, S-550 hava savunma sistemlerinin mevcut sistemlerden daha uzun menzilli hedef tespit ve füze önleme yeteneğine sahip olacağını söyledi. Çemezov: ‘’Bu girişim, her türlü hedefi yakalama kabiliyetini, tespit ve füze menzilini artırmak için hiç bitmeyecek ve uygulanmaya devam edecek bir çalışmadır. S-550 üzerindeki çalışmanın odak noktası budur’’ dedi.
S-550 hava savunma sisteminin, füze ve uzay savunması için görevlendirileceği biliniyor. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, SSCB döneminde ABD ile yapılan anlaşmalar kapsamında rafa kaldırılan S-550’yi tekrardan geliştirmeye başladıklarını duyurmuştu. Plana göre S-550 sistemleri stratejik öneme sahip tesisleri hipersonik füze saldırılarından koruyacak.
Geleceğe dönük plan dışında S-550 hava savunma sistemlerinin niteliği ve bileşenleri hakkında fazla detaylı bilgi bulunmuyor. Bazı kaynaklar ilk S-550 teslimatlarının, 2025 yılında başlayacağını belirtiyor. Bununla birlikte Rus haber kaynakları, S-550 sistemlerinin ABD menşeili SM-3 Block IIB, THAAD ve Aegis füzelerinden daha iyi performans gösterdiğini iddia ediyor.
Türkiye S-500 hava savunma sistemi alacak mı?
S-500 hava savunma sistemlerine dair Rusya’da önemli açıklamaların yapıldığı 2021 yılında, Türkiye de S-500’ler ile alakalı bazı açıklamalara tanıklık etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın S-500’de de yine bir ortak üretim söz konusu olacak dediği açıklamaları sonrasında, Rus haber ajansı Sputnik’e Rus askeri uzmanlar açıklamalarda bulundu.
Uzmanlara göre Rus yetkililer, Türk yetkililere bu alanda ortak üretimin mümkün olduğunu, ancak her iki ülke için ortak bir teknik standardın oluşturulması gerektiğini dile getirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanı Gülnur Aybet de aynı günlerde S-500 konusunun gündemde olduğunu söyledi. Aybet: ‘’S-400 alıyoruz, çünkü şu anda bize en iyi verilen öneri ve teklif. Biz aslında kendi hava savunma sistemimizi kurmak istiyoruz. Bunun için başka alternatiflere, S-400’den öteye bakıyoruz. Bu arada S-500’ü de düşünüyoruz” dedi.
