F-35 üretim süreci titanyum tedarikine takıldı!
Lockheed Martin ve F-35 projesinin alt yüklenicilerinden biri olan Howmet Aerospace arasında titanyum tedarikine dair sorunların yaşandığı ve Lockheed Martin’in Howmet Aerospace şirketini dava ettiği iddia edildi.
Geçtiğimiz aylarda Lockheed Martin ve F-35 projesinde alt yüklenici olarak projeye titanyum tedarik eden Howmet Aerospace arasında yaşanan mahkeme sürecine dair belgeler ortaya çıktı.
Elde edilen belgelere göre Lockheed Martin, Howmet Aerospace şirketini F-35 projesi için titanyum tedarikini kestiği için federal mahkemeye başvurdu.
Lockheed Martin’in federal mahkemeye başvurmasının nedeni olarak, Lockheed’in Howmet Aerospace’in verdiği daha yüksek fiyatları kabul etmemesi üzerine Howmet’in titanyum tedarikini kesmesi olarak gösterildi.
İki şirketin mahkeme sürecinin başlamasının ardından tedarik sorununu yeni bir anlaşmayala kendi aralarında çözdüğü ve Lockheed Martin’in federal mahkeme başvurusunu geri çektiği ifade edilirken yeni anlaşmanın detaylarına dair bilgi verilmedi.
Lockheed Martin konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, “Anlaşma ayrıntılarını paylaşamasak da, titanyum teslimatının devamını sağlamak için Howmet ile bir anlaşmaya vardık ve F-35 üretim programını sürdürmek için Howmet ve diğer alt yüklenicilerimizle çalışıyoruz.” ifadelerini kullanırken Howmet Aerospace ise konu hakkında bir açıklama yapmadı.
Kasım 2023’te yaşanan olayda, Howmet Aerospace şirketinin enflasyon ve 2022 yılında başlayan Ukrayna – Rusya Savaşı sebebiyle küresel titanyum arzındaki düşüş nedeniyle Lockheed Martin’e tedarik ettiği titanyum için daha yüksek fiyat istemesi üzerine Lockheed Martin yeni fiyatları kabul etmeyerek federal mahkemeye başvurdu.
Mahkeme başvurusunda Howmet’in daha önceden imzalanan sözleşmedeki şartlara uymamasının, F-35 uçaklarının ABD’ye teslimatında kaçınılmaz ve önemli gecikmelere neden olacağını, ulusal güvenliği ve Lockheed Martin’in itibarını ile iyi niyetini tehdit edeceğini söyleyen Lockheed Martin, federal yargıçtan Howmet’in önceden belirlenen fiyatlarla titanyum tedarik etmeye devam etmeyesine yönelik bir karar çıkarmasını talep etti.
Federal mahkeme kayıtlarına göre Howmet Aerospace, Lockheed Martin’den talep ettiği fiyat artışının 17 milyon dolarlık bir farka tekabül ettiğini ileri sürdü. Howmet mahkemeye, artan fiyatlar nedeniyle 2024 sonuna kadar titanyum satışlarında yaklaşık 58 milyon dolarlık uğrayacağını söyledi.
Her iki taraf da kanıt sunduktan sonra, davayı denetleyen yargıç, sunulan kanıtlar doğrultusunda muhtemelen Lockheed’in kazanacağını ifade etti ancak Lockheed’in, Howmet’i titanyum tedarikini sürdürmeye zorlayacak olan federal mahkeme kararı talebini reddetti. Lockheed Martin’in bir ihtiyati tedbiri haklı çıkarmak için gereken onarılamaz zarar seviyesinde zarara uğramadığını tespit etti.
Mahkeme kayıtlarına göre, şirketler arasındaki bir süre daha çekişmenin ardından iki taraf mart ayında arabuluculuğa başladı. 15 Mart’ta mahkemeye şirketlerin anlaşmaya vardığı ve davanın sona erdiği bildirildi.
Anlaşmazlığın, Pentagon’un devam eden teslimatları dondurmasına rağmen devam eden F-35 üretimini ne ölçüde etkilemiş olabileceği belli değil. Federal mahkemeye göre titanyum tedarik sorunları nedeniyle F-35’in tedarik zincirinde yaygın bir aksama yaşanmadı.
Problemin, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmeye başlamasının ardından yaşanan azalan küresel titanyum arzı nedeniyle yaşandığı kaydediliyor. Batılı havacılık şirketlerinin, dünyanın en büyük titanyum tedarikçilerinden biri olan ve hisselerinin çoğunluğu Rus devletine ait olan VSMPO-Avisma’dan titanyum tedarikini durdurmalarının ve alternatif sağlayıcılara yönelmelerinin ardından titanyum fiyatlarında ciddi artış yaşandığı ifade ediliyor.
F-35 tedarik zinciri sorunlarıyla boğuşuyor
Lockheed Martin ve Howmet Aerospace arasındaki çatışmanın program üzerinde ne gibi bir etkisi olduğu sorulduğunda, F-35 Ortak Program Ofisi (JPO) sözcüsü Russ Goemaere, “Ortak program Ofisi, Lockheed Martin ile Howmet Aerospace’in yaşadıkları anlaşmazlığı çözmüş olmalarından ve birlikte çalışmaya devam edecek olmasından oldukça memnun. Lockheed Martin olası etkilerin azaltılmasını ve uçak üretiminin plan dahilinde kalmasını sağlayacak.” açıklamasında bulundu.
İki şirketin tekrar anlaşması, titanyum fiyatlandırması konusundaki anlaşmazlığı ve üretimin engellenmesi endişelerini çözecek gibi görünüyor olsa da Lockheed Martin, F-35 savaş uçağı üretim sürecinde kritik parçalar için tedarik zinciri sorunlarıyla mücadele etmeye devam ediyor. ABD Savunma Bakanlığı geçtiğimiz aylarda F-35 savaş uçakları için planlanan Technology Refresh 3 (TR-3) yükseltmesi için donanım eksiklikleri ve devam eden yazılım zorlukları nedeniyle Pentagon, eski F-35’ler için planlanan güçlendirmeleri belirsiz bir tarihe ertelemişti.
ABD Hava kuvvetleri F-35 Program Direktörü Korgeneral Mike Schmidt nisan ayında ABD Kongresi’nde yaptığı açıklamada, Lockheed Martin ve Savunma Bakanlığının TR-3 yükseltmesi ile donatılmış F-35 savaş uçaklarının teslimatı konusundaki çıkmaza en erken Temmuz ayına kadar son vermeyi planladığını söyledi.
