Rusya’nın beşinci nesil bir hava savunma sisteminin oluşturulmasına ilişkin çalışmalarının başlangıcı olarak bir Almaz-Antey mühendisinin 2002 yılındaki notunu göstermek mümkündür. Takip eden süreçte Almaz-Antey firması, 2004’ten 2006’ya kadar “Vlastelin” kod adıyla bu konu üzerine araştırmalarını sürdürdü. Sonraki kilometre taşı için ise Almaz-Antey firmasının S-500 hava savunma sisteminin ana geliştiricisi olarak atandığı 2006 yılı gösterilebilir.
2009 yılında uzun menzilli karadan havaya füze 40N6’lar test edildi ve bu yılda ilk kez S-500 Prometheus’larla ilgili haberler medyada yer almaya başladı. Sonrasında 55R6M ve RK 98Zh6M1 hava savunma sistemlerinin teknik projelerinin 2010 yılında tamamlanmasıyla birlikte beşinci nesil bir hava savunma sistemi oluşturulmasına yönelik teknik imkanların varlığı doğrulanmış oldu. Tüm bu gelişmelere paralel olarak 77N6-N ile 77N6-N1 füzelerinin ve 77Т6 mobil radar sistemlerinin üç boyutlu üretimleri ve füze kontrol sistemlerinin matematiksel modellemesi gerçekleştirildi.
2014 yazında 9M82, 9M82MD, 9M83, 9M728, 9M729, 77N6-N, MN-300, 53T6 füzesavarlarının testlerinin başarılı olduğu ise ancak iki yıl sonra, uzun menzilli uçaksavar füzeleri tasarlayan bir Rus şirketi Novator‘un genel Tasarımcısı Pavel Kamnev’in bir tebrik konuşmasında yaptığı açıklamayla kamuoyuna duyuruldu.
2019 yılına gelindiğinde, ana akım Rus medya kuruluşlarının haberlerine göre, Suriye’de S-500 hava savunma sisteminin testleri gerçekleştiriliyordu. Rus yetkililerine göre Suriye’nin sıcak havası ve bölgenin oldukça tozlu olması, S-500’lerin testleri için istenen zorlu şartları sağlıyordu. Suriye, S-500 testlerinin Rusya dışında gerçekleştirildiği tek ülke değildi. S-500 hava savunma sisteminin testlerinin, Kazakistan’daki Sarı Şagan test sahasında da gerçekleştirildiği biliniyor.
Öte yandan hava savunma sisteminin üretim tarihinin, yetkililer tarafından yapılan açıklamalardaki gibi gerçekleşmemesi de dikkat çeken bir husus durumundadır. Nitekim Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’nun yaptığı bir açıklamada ve Savunma Bakan Yardımcısı Alexey Krivoruchko’nun 2020 yılının başlarında “Radioelektronnıe Tehnologi” dergisinde yayınlanan makalesinde, S-500 uçaksavar füze sisteminin, 2020 yılında orduya teslim edilmeye hazır olacağı ifade edilmişti. 2021 yılının ilk yarısının geride bırakıldığı bu günlerde orduya teslim edilmiş S-500’lerden bahsetmek söz konusu olmadığı gibi; hava savunma sisteminin testlerinin tamamlanmasının üzerinden henüz bir ay dahi geçmedi.
S-500’ün kabiliyetleri ve S-400 ile farkları
Ana akım Rus medya kuruluşlarında, S-500’lerin beşinci nesil savaş uçağı Su-57 ile veri alışverişi yapacak kabiliyette geliştirildiği yönünde bilgiler yer almaya başladı. Bu çerçevede Rusya’nın, beşinci nesil saldırı ve savunma kuvvetlerini bütüncül olarak geliştirme yönünde çalışmalar sürdürdüğünü gösterme çabası olduğunu söylemek mümkün. Öte yandan Rus devlet savunma şirketi Rosteh yetkililerinin yaptığı açıklamalarda, S-500 hava savunma sistemlerinin son teknoloji saldırı kuvvetlerine karşı son derece caydırıcı bir güce sahip olduğu düşüncesinin hakim olduğunu görmek mümkün. Bu düşüncenin dayanak noktası olarak S-500 hava savunma sistemlerinin hipersonik hava unsurlarını vuracak kabiliyette geliştirildiği ve balistik füze başlıklarını yok edecek mühimmata sahip olması gösterilebilir.
Öte yandan ana akım Rus medya kuruluşlarından bazılarında S-300’ler yerine; bazıları ise kademe kademe S-400’ler yerine S-500 sistemlerinin getirilmesinin planlandığı şeklinde haberler yer alıyor. Ancak bugün itibariyle Rus havacılık kuvvetlerinin %70’inin S-400 sistemleriyle donatıldığı göz önünde bulundurulduğu zaman, S-500 sistemlerinin kısa zamanda S-400’lerin yerini alma ihtimali pek mantıklı gözükmüyor. Buna karşın, S-400’ler Rus ordusunda kullanıma başladığında takvim yaprakları 2007 yılını gösteriyordu. O zamanlar ise S-500 henüz gündemde dahi değildi. Bu durumun ise S-400’lerin gelecek birkaç yıl içinde yeni hava savunma teknolojilerinden önemli ölçüde geri kalacakları yönünde bir fikir verdiğini söylemek mümkün.
S-500 hava savunma sisteminin S-400’lerden oldukça ileri seviyede özelliklerinin bulunduğu söylenebilir. S-400 sisteminin menzili 400 km iken S-500’lerin menzili 600 km olarak açıklandı. S-400 sisteminin hızı saniyede 4,8 km iken S-500’lerden fırlatılacak füzeler saniyede 7 km kat etme kabiliyetine sahip olacak. Bu da S-500 savunma sisteminin hipersonik hedefleri vurabileceği; S-400’lerin ise önemli bir eşiği geçemediği anlamına geliyor. Günümüzde askeri süper güçlerin hipersonik füze çalışmalarına ne kadar büyük bir önem verdiği hesaba katılırsa, S-500’lerin S-400’lere karşı ne kadar önemli bir üstünlük sağladığı daha iyi anlaşılacaktır.
S-400 sistemlerinin yaklaşık 30 km yükseklikteki hedefleri vurma kabiliyeti varken S-500 hava savunma sisteminin ise çeşitli kaynaklarda 50 km, 200 km ve hatta 400 km yükseklikteki hedeflere farklı füze tipleri sayesinde angaje olacak kabiliyette olduğu ifadeleri yer alıyor. S-500’lerin bu sayede LEO uydularını dahi vurabilecek kabiliyette oldukları Rus yetkililer tarafından iddia ediliyor. Ayrıca S-500’in aynı anda 10 balistik süpersonik hedefi tespit edip vurabilecek şekilde tasarlandığı ve bu alanda rakiplerine büyük bir üstünlük sağlayacağı Rusya tarafında hakim olan görüş konumunda.
Ayrıca S-500’in cephanesinde, S-400 hava savunma kompleksi tarafından test edilen uzun menzilli 40N6E füzesi de yer alacak. Rus Askeri-Sanayi Komisyonu’nun uzman konseyinin bir üyesi olan Viktor Murakhovsky’ye göre 40N6E, Rusya’da sıfırdan geliştirilen ve herhangi bir Sovyet füze ailesinin bir modifikasyonu olmayan ilk füzedir. Bu bağlamda hem bu füze hem de bahsi geçen hava savunma sistemleri büyük önem arz etmektedir. Söz konusu füzenin menzili yaklaşık 400 kilometre iken S-400 hava savunma sisteminin diğer füzelerinin ise 250 kilometreden uzak hedefleri vurma kabiliyeti bulunmuyor.
Rus S-500 hava savunma sistemi, 2021 yılının temmuz ayında devlet testlerini tamamlayarak göreve hazır hale geldi. Rusya Başbakan yardımcısı Yuri Borisov yaptığı açıklamada, testlerin tamamlanmasından kısa süre sonra birliklere ilk S-500 teslimatının 2021 yılı bitmeden gerçekleşeceğini açıklamıştı. Rus devlet savunma sanayi şirketi Rosteh Başkanı Sergey Çemezov, hava savunma sisteminin orduya seri teslimatı için ise 2025 yılını işaret ediyor.
Editör : SavunmaTR Haber Merkezi
