F-15EX Advanced Eagle, F-15C/D modellerinin yerini almak ve gelişmiş hava üstünlüğü görevlerinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir.
F-15 uçaklarının ortaya çıkışı
ABD Hava Kuvvetleri, 1967 yılında Vietnam Savaşı devam ederken, MiG-21 gibi Sovyet savaş uçaklarına karşı üstünlük sağlamak amacıyla yeni bir hava üstünlüğü savaş uçağı talep etti.
Bu gereksinim “FX Programı” olarak adlandırıldı. Yapılan değerlendirmeler sonucunda McDonnell Douglas, FX Programı için seçilen şirket oldu ve F-15 Eagle’ın geliştirilmesine başlandı.
İlk F-15 prototipi (YF-15A) uçuşunu 1972 yılında gerçekleştirdi ve 2 yıl sonra F-15A ve F-15B modellerinin üretimi başladı. İlk üretim modelleri ABD Hava Kuvvetleri’ne teslim edildi. ABD Hava Kuvvetlerinin uçağı benimsemesi akabinde 1976 yılında F-15 Eagle, resmi olarak hizmete girdi. İlk operasyonel birim olan 1. Taktik Savaş Kanadı olarak adlandırılan, Virginia’daki Langley Hava Kuvvetleri Üssü’nde göreve başladı.
F-15 uçağının gelişimi ve operasyonel kullanımı
1980’li yılların ortasına gelindiğinde, ABD Hava Kuvvetlerinin istekleri doğrultusunda F-15C ve F-15D modelleri tanıtıldı. Bu modeller, daha güçlü radar sistemleri ve geliştirilmiş elektronik savaş yetenekleriyle donatıldı. 1986 yılında bu geliştirmeler, F-15E Strike Eagle uçağını ortaya çıkardı. Bu model, hem hava üstünlüğü hem de kara saldırı görevlerini yerine getirebilen çift amaçlı bir uçaktı.
IRAK
F-15E Strike Eagle, 1989 yılında ABD Hava Kuvvetleri’nde hizmete girdi ve 1991 yılında başlayan Körfez Savaşı’nda önemli bir rol oynadı. NATO’nun Körfez Savaşı’ndaki hava harekâtı olan, “Operation Desert Storm” bünyesinde çok önemli bir rol oynadı.
Operasyon sırasında, F-15C uçakları 32 adet Sovyet menşeili MiG ve diğer ülkelerden tedarik edilen Irak uçaklarını düşürerek büyük bir hava üstünlüğü sağladı. Bu çatışmalarda F-15C uçakları, AIM-7 Sparrow, AIM-9 Sidewinder ve AIM-120 AMRAAM gibi gelişmiş hava-hava füzeleri kullandı. F-15E Strike Eagle uçakları ise hassas güdümlü bombalarla kara hedeflerine saldırılar düzenleyerek, Irak ordusunu yerinden kıpırdayamaz bir hale getirdi.
F-15’lerin düşürdüğü bazı Irak uçaklarının türleri:
- MiG-29 Fulcrum: 5 adet
- MiG-25 Foxbat: 2 adet
- MiG-23 Flogger: 8 adet
- MiG-21 Fishbed: 8 adet
- Mirage F1: 9 adet
- Su-22 Fitter: 1 adet
- Su-25 Frogfoot: 1 adet
- Il-76 Candid: 1 adet
- PC-9: 1 adet
KOSOVA
1999 yılında Kosova Savaşı’nda da F-15 uçakları NATO operasyonları kapsamında kullanıldı. Özellikle Operation Allied Force kapsamında, yaklaşık 78 gün süren hava harekâtı boyunca çeşitli görevler üstlendi.
F-15C Eagle uçakları, NATO hava operasyonlarının güvenliğini sağlamak amacıyla hava üstünlüğü görevlerinde kullanıldı. Bu uçaklar, Yugoslavya hava sahasında devriye uçuşları gerçekleştirerek, Yugoslavya hava kuvvetlerine ait savaş uçaklarının NATO uçaklarına saldırmasını engelledi. Bu uçaklar, düşman uçaklarını tespit etmek ve gerektiğinde imha etmek için radar sistemleri ve hava-hava füzeleri ile donatılmıştı.
F-15E Strike Eagle uçakları, kara hedeflerine yönelik hassas hava saldırıları gerçekleştirdi. Bu uçaklar, lazer ve GPS güdümlü bombalar, füze sistemleri ve genel maksat bombaları kullanarak Sırp askeri hedeflerini, iletişim altyapısını ve hava savunma sistemlerini vurdu. F-15E’ler, hem gündüz hem de gece operasyonlarında etkin bir şekilde görev aldı. Görevleri boyunca ön hatlardaki Sırp zırhlı araçlarını, topçu mevzilerini ve diğer kara hedeflerini vurdu.
2000’ler ve sonrası
F-15 uçakları, Afganistan ve Irak’taki çatışmalarda aktif olarak görev aldı. Bu süreçte modernizasyon programlarıyla uçağın yetenekleri sürekli olarak geliştirildi ancak F-15C ve F15D filosu artık eskimeye başlamıştı. Bunun için 2018 yılında ABD Savunma Bakanlığı’nın Maliyet ve Program Değerlendirme (OSD CAPE ) çalışması neticelendi ve 2019 yılında F-15EX Advanced Eagle ortaya çıktı. Uçak ilk olarak 2021’de teslim edildi ve Temmuz 2024’te operasyonel hizmete girdi.
F-15EX Advanced Eagle
ABD Hava Kuvvetlerinin F-22 savaş uçağı projesini benimsemesine rağmen, bütçede yaşanan sorunlardan dolayı ihtiyacı olan yaklaşık 380 adet F-22 yerine sayı 187 adede düşürülünce, alternatif olarak tekrardan F-15 uçakları ön plana çıktı. 2009 yılında yaşanan bu gelişme üzerine 180 adet seçilen F-15C/D’nin hizmetini emeklilik tarihinin çok ötesine, 2030’lara kadar uzatmayı planladı.
Bu arada Boeing şirketi, ihracat müşterileri için F-15E için yükseltmeler geliştiriyordu ve hava aracı tasarımında yapılan önemli bir güncelleme, F-15 Advanced Eagle ailesiyle sonuçlandı. Suudi Arabistan için F-15SA ve Katar için geliştirilmiş olan F-15QA uçakları bu ailenin ilk varyantları olarak uçtu. F-15 arayışından dolayı USAF için F-15C/D’lerin yerini alacak F-15QA’ya dayalı önerilen tek kişilik bir varyant olan F-15X ve F-15EX Advanced Eagle uçakları önerildi. İlk uçaklar 2019 yılında teslim edildi.
F-15EX Advanced Eagle özellikleri
-
Gelişmiş Aviyonikler ve Sistemler
- AN/APG-82(V)1 AESA Radar: F-15EX, önceki modellere göre daha güçlü ve daha hassas bir Aktif Elektronik Taramalı Dizi (AESA) radarına sahiptir. Bu radar, daha geniş bir tarama alanı, daha hızlı hedef tespiti ve daha yüksek çözünürlük sağlar.
- Open Mission Systems (OMS): Açık görev sistemleri mimarisi, yeni yazılım ve donanım entegrasyonunu kolaylaştırır ve gelecekteki yükseltmeler için esneklik sağlar.
- Gelişmiş Elektronik Harp Sistemleri: F-15EX, daha gelişmiş elektronik harp yetenekleri ve kendini koruma sistemleri ile donatılmıştır.
-
Silah Kapasitesi ve Çeşitliliği
- Daha Fazla Silah İstasyonu: F-15EX, 22 adede kadar havadan havaya füze taşıyabilir, bu da önceki modellere kıyasla önemli bir artıştır. Ayrıca, daha fazla ve daha çeşitli hava-yer mühimmatı taşıma kapasitesine sahiptir.
- Yeni Nesil Silah Sistemleri: F-15EX, hipersonik silahlar ve diğer yeni nesil mühimmatları taşıyabilecek şekilde tasarlanmıştır.
Hava-Hava Mühimmatları
- AIM-7 Sparrow
- Yarı aktif radar güdümlü füze
- Orta menzilli
- Hava-hava muharebelerinde kullanılır
- AIM-9 Sidewinder
- Isı güdümlü füze
- Kısa menzilli
- Hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek düşman uçaklarına karşı etkili
- AIM-120 AMRAAM (Advanced Medium-Range Air-to-Air Missile)
- Aktif radar güdümlü füze
- Orta ila uzun menzilli
- Çeşitli versiyonları (C, D gibi) bulunur ve gelişmiş hedef takip ve vuruş kabiliyetlerine sahiptir
Hava-Yer Mühimmatları
- GBU-10/12/24 Paveway Serisi
- Lazer güdümlü bombalar
- Hassas vuruşlar için kullanılır
- GBU-31/32/38 JDAM (Joint Direct Attack Munition)
- GPS güdümlü bombalar
- Her türlü hava koşulunda yüksek hassasiyetle hedef vurma kabiliyeti
- AGM-65 Maverick
- Taktik hava-yer füzesi
- Zırhlı araçlar, gemiler ve sabit hedeflere karşı etkili
- TV, kızılötesi veya lazer güdümlü versiyonları bulunur
- AGM-88 HARM (High-speed Anti-Radiation Missile)
- Radar güdümlü füze
- Düşman hava savunma sistemlerini ve radarlarını imha etmek için kullanılır
- AGM-158 JASSM (Joint Air-to-Surface Standoff Missile)
- Seyir füzesi
- Uzun menzilli, düşük radar izi ve yüksek hassasiyet
- Sabit ve hareketli kara hedeflerine karşı kullanılır
Diğer Mühimmat ve Silahlar
- M61A1 Vulcan 20mm Top
- Dâhili silah
- Yakın hava muharebesinde ve kara hedeflerine karşı kullanılır
- Yüksek ateşleme hızı (dakikada 6,000 mermiye kadar)
- CBU-87/89/105
- Kümeli bombalar
- Geniş alan etkisi sağlayarak zırhlı araçlar, personel ve hafif yapıları hedefler
- Mk 82/83/84 Serisi
- Genel maksat bombaları
- Çeşitli ağırlıklarda (500 lb, 1,000 lb, 2,000 lb) bulunur ve geniş bir yelpazede hedefler için kullanılır
Gelişmiş ve Özel Mühimmatlar
- Hypersonic Silahlar
- F-15EX, gelecekte hipersonik mühimmat taşıma kapasitesine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır
- GBU-39 SDB (Small Diameter Bomb)
- Küçük çaplı, yüksek hassasiyetli bomba
- Daha az yan hasar ve daha fazla hedef sayısı için idealdir
- Yüksek Performans
- İki Kişilik Mürettebat: F-15EX, pilot ve silah sistemleri subayı (WSO) olmak üzere iki kişilik bir mürettebata sahiptir. Bu, özellikle karmaşık görevlerde iş yükünün daha iyi dağıtılmasını sağlar.
- Gelişmiş Motorlar: F-15EX, daha güçlü ve daha verimli Pratt & Whitney F100-PW-229 motorları ile donatılmıştır. Bu motorlar, yüksek itme gücü ve hızlı hızlanma sağlar.
-
Daha Uzun Ömür ve Dayanıklılık
- Güçlendirilmiş Gövde: F-15EX, önceki modellere göre daha dayanıklı bir gövdeye sahiptir. Uçağın ömrü yaklaşık 20.000 uçuş saatine çıkarılmıştır.
- Dijital Fly-by-Wire: Uçuş kontrol sistemleri dijital olarak yönetilir, bu da daha hassas kontrol ve daha iyi manevra kabiliyeti sağlar.
-
Modern Kokpit Tasarımı
- Gelişmiş Ekranlar ve Kontroller: F-15EX, modern kokpit ekranları ve ergonomik kontroller ile donatılmıştır. Bu, pilotun ve WSO’nun durumsal farkındalığını artırır ve görevleri daha verimli bir şekilde yerine getirmelerini sağlar.
-
Daha Hızlı Üretim ve Bakım
- Üretim Hızı: F-15EX, dijital tasarım ve üretim teknikleri sayesinde daha hızlı ve daha ekonomik bir şekilde üretilebilir.
- Kolay Bakım: Uçağın tasarımı, bakım ve onarımların daha hızlı ve daha az maliyetli olmasını sağlar.
F-15EX Advanced Eagle, diğer F-15 modellerine göre daha gelişmiş teknoloji, daha yüksek performans ve daha fazla görev esnekliği sunuyor Bu özellikler, F-15EX’i günümüz ve gelecekteki hava muharebeleri için oldukça güçlü ve çok yönlü bir platform haline getiriyor.
F-15EX Advanced Eagle kullanıcısı olan ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri
ABD Hava Kuvvetleri, en büyük F-15 filosuna sahiptir. F-15C/D ve F-15E modelleri aktif olarak kullanılmaktadır. ABD’nin F-15 filosunda yaklaşık 230 adet F-15C/D ve 218 F-15E bulunmaktadır. Ayrıca, yeni F-15EX uçaklarının teslimatı başlamıştır ve toplamda 144 adet F-15EX siparişi verilmiştir.
İsrail
İsrail Hava Kuvvetleri, F-15A/B/C/D ve F-15I modellerini kullanmaktadır. İsrail, 58 adet F-15A/B, 25 adet F-15C/D ve 25 adet F-15I uçağına sahiptir.
Suudi Arabistan
Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri, F-15C/D, F-15S ve F-15SA modellerini kullanmaktadır. Suudi Arabistan’ın filosunda yaklaşık 70 adet F-15C/D, 70 adet F-15S ve 84 adet F-15SA bulunmaktadır.
Japonya
Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri, F-15J ve F-15DJ modellerini kullanmaktadır. Japonya’nın yaklaşık 200 adet F-15J ve 20 adet F-15DJ uçağı bulunmaktadır.
Güney Kore
Güney Kore Hava Kuvvetleri, F-15K modeliyle donatılmıştır. Güney Kore, toplamda 60 adet F-15K uçağına sahiptir.
Katar
Katar, 2017 yılında F-15QA modeli için 36 adet uçaklık bir sipariş vermiştir. İlk teslimatlar 2021 yılında başlamıştır.
Singapur
Singapur Hava Kuvvetleri, F-15SG modelini kullanmaktadır. Singapur, toplamda 40 adet F-15SG uçağına sahiptir.
