Geçmişten günümüze Hamas liderleri!
Hamas, resmî adıyla İslamî Direniş Hareketi, 1987 yılında İsrail’e karşı Birinci İntifada’nın (İsrail işgaline karşı Arap halkının baş kaldırması karakterini taşıyan ilk İntifada, 1987’de başladı) ardından Ahmed Yasin tarafından kurulan Filistinli paramiliter bir örgüt ve siyasi partidir.
Filistin Ulusal Yönetimi’nde seçimle belirlenmiş ve halihazırda Filistin Parlamentosunda çoğunluğu elinde tutmaktadır ve 2007’den beri Gazze Şeridi’ni de facto olarak yönetmektedir.
Hamas, başlangıçta Mısır merkezli Müslüman Kardeşler ile ilişkili bir İslami yardım kuruluşu olarak kurulan Mujama al-Islamiya’dan köken alır. 1990’ların sonlarına doğru, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile birlikte İsrail’i tanıma kararına karşı çıkmış ve silahlı direnişi savunmaya devam etmiştir. 2006 Filistin yasama seçimlerini kazandıktan sonra, 2007’deki iç savaşın ardından Hamas, Gazze Şeridi’nin kontrolünü ele geçirdi ve o zamandan beri bölgeyi de facto olarak otokratik bir tek parti rejimi ile yönetmektedir.
Örgüt, o zamandan bu yana Filistinliler arasında popülerlik kazanmaya başlamış ve desteklenmesi devam etmiştir. 2021 yılında yapılan bir ankette, katılımcıların %53’ü Hamas’ın “Filistin halkını temsil etmeye ve liderlik etmeye en layık olanı” olduğuna inanmıştır.
Bununla birlikte, 7 Ekim’deki saldırıda örgütün rehine alması, sivillere yönelik saldırılarda bulunması, bazı batılı devletlerin Hamas’ı terör örgütü olarak tanımlamasına yol açmıştır, ancak Birleşmiş Milletler tarafından terör örgütü tanımlanma girişimleri başarısız olmuştur.
Hamas liderleri
Hamas’ın faaliyetleri ve hedefleri konusunda çeşitli tartışmalar olsa da, örgütün terörist olarak sınıflandırılması bazı kişi ve topluluklar tarafından karalama kampanyası olarak değerlendirilmektedir. Peki, Hamas’ın liderleri kimlerdir?
İsmail Haniye
Dünya, 31 Temmuz’da Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye’nin İran’daki konutunda İsrail tarafından düzenlenen hava saldırısı sonucu öldürülmesiyle güne başladı.
Filistinli siyaset adamı İsmail Haniye, 1962 yılında Gazze Şeridi’ndeki El Şati mülteci kampında Kampı’nda doğmuştu. Ailesi, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında Aşkelon şehrinden kaçarak mülteci olmuştu.
1980’lerin sonunda örgütün önde gelen üyelerinden biri olarak ismini duyurmayı başaran Haniye, 1987’de Gazze İslam Üniversitesi’nden mezun oldu.
1989’da Birinci İntifada’ya katıldığı ve Hamas üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklanmış ve üç yıl hapiste yatmıştır. 1992’de serbest bırakıldıktan sonra, İsrail tarafından Güney Lübnan’a sürgün edilen 415 İslami Cihad ve Hamas üyesi arasında yer alan Haniye, ertesi yıl Gazze’ye dönmüştür.
Gazze’ye döndükten sonra 1999’dan 2004’e kadar, Hamas’ın kurucularından Şeyh Ahmed Yasin’in özel kalem müdürlüğünü yapan Haniye, 2005 yılında yapılan Filistin Yasama Konseyi seçimlerinde, Hamas’ın lideri Halid Meşal’in sürgünde olması nedeniyle listenin en başında yer almıştı.
O seçimde Hamas, 132 sandalyeden 74’ünü kazanmış ve Haniye, 16 Şubat 2006’da başbakan adayı olarak açıklanmıştı. 19 Şubat’ta, ABD ve İsrail’in karşı çıkmalarına rağmen Filistin Başkanı Mahmud Abbas tarafından başbakanlığa atanmıştı.
Haniye, Ekim 2006’da Gazze’de El Fetih ile Hamas üyeleri arasındaki çatışmalar sırasında konvoyuna düzenlenen saldırıdan kurtulmuş ardından Mayıs 2007’de İsrail’in evine yönelik füze saldırısından da sağ çıkmıştı. Haziran 2007’de, Gazze Şeridi’ndeki Hamas ile El Fetih arasındaki çatışmaların ardından Mahmud Abbas tarafından görevinden alınmıştı.
Haniye, görevden alınmasını “anayasaya aykırı” olarak nitelendirerek Gazze’yi yönetmeye devam etti ve 2017’de örgütün siyasi bürosunun başına geçti.
ABD Dışişleri Bakanlığı, 2018 yılında Haniye’yi terörist olarak tanımlamıştı. Son yıllarda Katar’da yaşayan Haniye’nin beklenmeyen ölümü, örgütün lider kadrosunda önemli değişikliklere neden olabilir.
Yahya Sinvar
Yahya Sinvar, 1962 yılında Han Yunus’ta doğdu ve Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri olarak tanınmaktadır.
Gazze İslam Üniversitesi’nde eğitim gören Sinvar, üniversitenin öğrenci konseyinde çeşitli görevler üstlendi. örgütün kurucularından Şeyh Ahmed Yasin’e yakınlığıyla bilinen Sinvar, 1980’lerin sonunda hareketin ilk silahlı kanadının kuruluşunda yer aldı ve “Mecd” olarak bilinen ilk güvenlik organının başında bulundu.
Sert kişiliği ve güvenlik konularındaki katı yaklaşımıyla tanınan Sinvar, zaman zaman Hamas içinde diğer liderlerle sorunlar yaşadı. İlk kez 1982’de hapse giren Sinvar, 1988’de tekrar tutuklandı ve 22 yıl İsrail hapishanelerinde kaldı. 2011 yılında İsrailli asker Gilad Şalit’e karşılık serbest bırakılan 1027 Filistinli esirden biriydi.
Sinvar, Hamas’ın askeri ve siyasi kanadında önemli bir rol oynadı ve Kassam Tugayları ile Hamas arasındaki koordinasyonu sağladı. Bu olaydan sonra, örgüt içinde hızla yükselmeye devam etti. ABD, 2015 yılında Yahya Sinvar’ı “uluslararası teröristler” kara listesine dahil etti.
2017 yılında, Gazze’deki Hamas yönetiminin liderliğine seçildi ve İsmail Haniye’den bu görevi devraldı. Sinvar, örgütün Gazze’deki yönetimini devralarak bölgedeki etkili figürlerden biri haline geldi.
Muhammed Dayf
Muhammed Dayf, 1965(?) doğumlu olup, Hamas’ın askeri kanadı olan El Kassam Tugayları’nın lideridir ve Aksa Tufanı Operasyonu’nun düzenleyicisidir.
Filistinliler arasında “Üst Akıl” olarak bilinen Dayf, İsrailliler tarafından “Dokuz Canlı Kedi” olarak adlandırılmaktadır. Bu lakap, İsrail’in onu hedef alan birçok suikast girişiminden kurtulma yeteneğinden kaynaklanmaktadır. ABD tarafından 2015 yılından bu yana uluslararası terörist olarak kabul edilen Dayf, 30 yılı aşkın süredir ise İsrail’in iç güvenliğine ciddi bir tehdit olarak gösterilmiştir.
Dayf hakkında bilinebilen çok fazla bir şey yok. Dayf’ın hayatını gizlilik içinde sürdürmesi, hayatta kalmasının en önemli unsuru olarak görülmektedir. Dolaşımda olan tek fotoğrafı yirmi yıldan daha eski olup, gerçek adı bile bilinmemektedir.
Bazı kaynaklar tarafından isminin Muhammed el Masri olduğu iddia edilmiştir. “Dayf” takma adıdır. “Dayf” sözcüğü Arapça’da “misafir” anlamına gelir ve sürekli yer değiştirmesi nedeniyle bu ismi aldığı öne sürülmüştür.
Dayf, İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın kurulmasına öncülük etmiş ve Hamas’ın Gazze’den İsrail’e giren tünellerin inşasında rol oynamıştır. 2000 yılında hapse giren Dayf, İkinci İntifada sırasında kaçmayı başarmıştır. 2002’de İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın başına getirildi.
Hayatına yönelik en ciddi suikast girişimleri de 2002 yılında gerçekleşmiş, bu saldırıda bir gözünü kaybetmiştir. İsrail ayrıca bir ayağını ve bir elini kaybettiğini ve konuşma güçlüğü çektiğini iddia etmektedir.
2014’te Gazze Şeridi’ne düzenlenen bir saldırıda Dayf’ın eşi ve iki çocuğu öldürülmüştür, ancak kendisi bu saldırıdan da sağ çıkmıştır.
Mervan İsa
Mervan İsa, “Gölge Adam” lakabıyla tanınan, Hamas’ın askeri kanadı El Kassam Tugayları’nda üst düzey bir liderdir ve Muhammed Dayf’ın sağ kolu olarak bilinmektedir.
1987’de Birinci İntifada sırasında beş yıl tutuklu kalmış, 1997’de tekrar tutuklanmış ve İkinci İntifada esnasında serbest bırakılmıştır. 2006 yılında İsrail’in suikast girişiminden kurtulmuştur.
Aksa Tufanı Operasyonu’nun önde gelen planlayıcılarından biri olduğu düşünülmektedir. İsa’nın paramiliter yetenekleri nedeniyle örgüt içinde önemli bir konumda olduğu bilinmektedir.
Muhammed Dayf gibi onun yüz hatları da 2011 yılında İsrail’le yapılan esir takası sırasında çekilen bir fotoğrafta görülene kadar bilinmiyordu.
Mervan İsa, Hamas’ın askeri operasyonlarının planlanmasında ve yürütülmesinde kritik bir rol oynamaktadır. ABD, İsa’yı 2019 yılında ‘Özel Olarak Belirlenmiş Küresel Terörist’ olarak tanımlamıştır. İsa’nın, Gazze’deki tünellerden askeri operasyonları yönettiği ve hareketin önemli kararlarında yer aldığı belirtilmektedir.
Mart 2024 tarihlerinde ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan tarafından İsa’nın öldürüldüğüne dair iddialar ortaya atılmış olsa da, ne İsrail tarafı ne de Hamas tarafı bu bilgiyi doğruladı.
Halid Meşal
Halid Meşal, 28 Mayıs 1956’da Ürdün kontrolündeki Batı Şeria’nın Ramallah kentindeki Silvad köyünde doğdu. Kendisi henüz 10 yaşındayken, Altı Gün Savaşı sonrası İsrail’in Batı Şeria’yı işgal etmesi sebebiyle ailesi Kuveyt’e göç etmiş.
Meşal, burada Müslüman Kardeşler’den etkilenerek cemiyete katılmış ve farklı çalışmalarda yer almıştır. 1978’de Kuveyt Üniversitesi’nin Fizik bölümünden mezun olduktan sonra öğretmenlik yapmaya başlayan Meşal, 1984’te öğretmenlikten istifa ederek Filistin davasına odaklanmış ve Hamas’ta önemli görevler almıştır.
1990’da Kuveyt’ten ayrılarak Hamas’ın üst düzey organlarının bulunduğu Ürdün’e geçen Meşal, 1996’da Hamas Siyasi Büro Başkanı seçildi.
1997 yılında, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun doğrudan talimatıyla Mossad, Ürdün’de yaşayan Halid Meşal’e suikast girişiminde bulundu. Kanada pasaportlarıyla Ürdün’e giren Mossad ajanları, Amman’daki bir caddede Meşal’e yürürken zehirli bir madde enjekte ettiler.
Ürdünlü yetkililer suikast girişimini ortaya çıkardı ve iki Mossad ajanını tutukladı. Ürdün Kralı Hüseyin, Netanyahu’dan Meşal’e enjekte edilen maddenin panzehrini istedi. Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton’ın baskısıyla karşılaşan Netanyahu, başlangıçta talebi reddettiyse de daha sonra panzehri temin etti. Bu olay, Meşal’in Ürdün’deki pozisyonunu güçlendirdi.
Haniye gibi Katar’da yaşayan Halid Meşal, Gazze Şeridi’ni ilk kez 2012 yılında ziyaret etti. Bu ziyaret sırasında Filistinli kalabalıklar tarafından coşkuyla karşılandı. 1999’da Ürdün’den Katar’a, ardından 2001’de Suriye’ye geçti ve burada 11 yıl kaldı. 2012’de tekrar Katar’a döndü.
Meşal, 2017’de Hamas Siyasi Büro başkanlığı görevinden ayrılarak İsmail Haniye’ye devretti. Aynı yıl Katar’da açıkladığı “Yeni Belge” ile Hamas’ın yeni vizyon ve misyonunu belirledi. 2021 yılında yapılan seçimlerde Hamas’ın dış ofisinin başına geçti ve çalışmalarına yurt dışında devam etmektedir.
Mahmud Zahar
Mahmud Zahar, 1945 yılında Gazze’de doğmuş ve çocukluk dönemini Mısır’ın İsmailiyye şehrinde geçirmiştir. Filistinli bir baba ve Mısırlı bir anneden dünyaya gelen Zahar, örgütün en önde gelenlerinden kabul ediliyor ve hareketin siyasi liderliğindeki tepe isimlerden biri.
İlk ve orta öğrenimini Gazze’de tamamladıktan sonra, 1965’te tıp öğrenimi için Mısır’a gitmiş ve 1971 yılında Kahire’deki Ayn Şems Üniversitesi’nden genel tıp bölümünden mezun olmuştur. Öğrenimi sırasında İhvan-ı Müslimin’e (Müslüman Kardeşler Cemiyeti) katılmıştır.
1972-1974 yılları arasında Gazze Hükümet Hastanesi’nde doktor olarak çalışmış ve daha sonra genel cerrahi alanında yüksek lisans yapmak için Mısır’a dönmüştür. 1976’da Ayn Şems Üniversitesi’nden yüksek lisansını tamamladıktan sonra Gazze’ye dönen Zahar, 1977’den itibaren kendi muayenehanesini işletmiş ve aynı zamanda Gazze Hükümet Hastanesi’nde cerrah olarak görev yapmıştır. 1981-1985 yılları arasında Filistin Tıp Cemiyeti’nin başkanlığını yürütmüştür.
1987 yılında örgütün kuruluşunda önemli bir rol oynayan Zahar, bu sebeple 1980’lerde birçok kez İsrail tarafından gözaltına alınmıştır.
Şeyh Ahmed Yasin’in 1989’da tutuklanmasının ardından Dr. Abdulaziz Rantisi ile birlikte Hamas’ın liderliğini üstlenmiştir. 1990’dan beri FKÖ’de Hamas’ın gayri resmî temsilcisi olarak görev yapmaktadır ve aynı zamanda Filistin Yükseköğretim Konseyi üyesidir. 1992 yılında sahipsiz topraklara sürülen isimler arasında yer aldı.
Gazze’de örgütün resmi sözcülüğünü yapmış ve 1994’te Gazze’deki İslami Üniversite’nin hemşirelik bölümünün kurucuları arasında bulunmuştur.
Hamas’ın Gazze’de kontrolü ele geçirmesi sonrası Haniye hükümetinde Dışişleri Bakanlığı görevine getirilmişti.
İsrail, Mahmud Zahar’ı 2003 yılında evine yapılan bir hava saldırısında öldürmeye çalıştı. Bu saldırıda Zahar hafif yaralanırken en büyük oğlu Halid öldürülmüştü. Bir diğer oğlu Hossam da 2008 yılında Gazze’ye yapılan bir hava saldırısında öldürüldü.
2006 yılında Hamas’a bağlı Değişim ve Reform listesinden Filistin Yasama Konseyine seçilmiş ve aynı yıl Filistin Yönetimi Hükümeti’nde Dışişleri Bakanı olarak görev yapmıştır.
