İnsansız deniz araçları: Ukrayna – Rusya Savaşı’nın deniz harbine getirdiği yeni bakış açısı

Ukrayna ve Rusya arasında 2022 yılında başlayan savaş, insansız savaş araçlarının muhabere sahasında kendine daha fazla alan bulduğu ve yeni teknolojilerin sürekli olarak sahaya sürüldüğü bir çatışma olarak öne çıkıyor.

Taraflar sahada insansız araçlarının kullanımına sahada giderek daha fazla yer vererek insan kayıplarını azaltmaya, uzun menzilli ve hassas güdümlü modern mühimmat eksikliğini ucuz ve çok sayıda üretilebilir insansız araçlarla kapatmaya çalışıyor.

Bu kapsamda Rusya’ya karşı denizde hem nicelik hem de nitelik açısından daha az imkana sahip Ukrayna, bu eksikliğini insansız deniz araçlarından etkin bir şekilde yararlanarak kapatmaya çalışıyor.

REKLAM

2014 yılında Kırım’ın ilhak edilmesinin ardından Rusya tarafından burada bulunan gemilere el konulmasıyla su üstü savaş filosunun büyük bir bölümünü kaybeden Ukrayna, bu tarihten sonra Rus Karadeniz Filosu’na karşı Karadeniz’de varlık gösterebilmek için strateji değişikliğine gitmiş ve küçük tonajlı çok daha mobil donanma inşa etme kararı almıştı.

Rus Karadeniz Filosu’na karşı niceliksel ve niteliksel dezavantajının farkında olan Ukrayna Donanması, çok sayıda küçük ve hızlı saldırı botları ile hızlı ve ani baskınlarla Rus gemilerine zarar verecek ve Rus gemilerini batıramasa bile düzenlenen saldırılarla operasyon serbestliğini kısıtlayacak bir doktrin geliştirdi.

Türkiye’den 3 adedi opsiyon olmak üzere 4 adet ADA Sınıfı korvet sipariş eden Ukrayna, yeni doktrinini desteklemek amacıyla da Gyurza-M ve Centaur sınıfı hızlı saldırı botlarını inşa etmeye başladı.

24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan savaş Ukrayna Donanması’nın envanterinde bulunan hızlı saldırı botlarının büyük bir kısmını kaybetmesine neden oldu. 3 adet Gyurza-M sınıfı bot Rusya tarafından ele geçirilirken 1 adet Gyurza-M ve 1 adet Centaur sınıfı bot batırıldı.

Ayrıca Ukrayna Donanması’nın amiral gemisi olan Krivak sınıfı Hetman Sahaidachny (F 130) fırkateyni de Mikolayiv şehrine yaklaşan Rus güçlerininin ele geçirmesini önlemek amacıyla Ukrayna tarafından batırıldı.

Savaşın başında vurucu gücünün büyük bir kısmını kaybeden Ukrayna Donanması bu nedenle Rusya’ya karşı Karadeniz’de ciddi bir varlık gösteremedi ve Rus Karadeniz Filosu Odessa açıklarındaki Yılan Adası’nı işgal etti.

Rus Karadeniz Filosu’nun Ukrayna kıta sahanlığı ve karasularında yürüttüğü bu operasyonlara Ukrayna, kıyı topçuları, kara konuşlu gemisavar füzeler ve Bayraktar TB2 insansız hava araçlarıyla saldırılar düzenledi.

14 Nisan 2022 tarihinde Rus Karadeniz Filosu’nun amiral gemisi olan Moskva kruvazörünün Ukrayna tarafından Neptün gemisavar füzeleri kullanılarak batırılmasının ardından Rusya Ukrayna açıklarında yürüttüğü gemi operasyonlarını durdurarak Kırım açıkları ve Karadeniz’in doğusuyla sınırlandırdı.

Bu tarihten sonra Ukrayna Yılan Adası’nı geri almak amacıyla operasyonlara başlarken Kırım’da bulunan Rus gemileri ve askeri üslerine karşı daha uzun menzilli saldırılar gerçekleştirmek için insansız hava araçları ve insansız deniz araçları kullanmaya başladı.

21 Eylül 2022 tarihinde ilk defa insansız deniz araçlarının Ukrayna tarafından kullanılmaya başlandığı açık kaynaklarca doğrulandı.

İnsansız deniz araçlarıyla Rus Karadeniz Filosuna ait gemilerin ve Karadeniz’de bulunan Rus limanlarının hedef alındığı bir dizi saldırının ardından Rusya’ya ait bazı gemiler batırılırken bazı gemilere de hasar verildi.

İnsansız hava araçları ve seyir füzeleriyle desteklenen bu saldırılar sonucunda Rusya, Kırım’daki gemi faaliyetlerinin çoğunu sonlandırarak gemilerini Karadeniz’in doğusuna çekti.

Ukrayna’nın İnsansız Deniz Aracı kullanımı

İlk defa 21 Eylül 2022 tarihinde kullanılmaya başlandığı görülen insansız deniz araçları ile Ukrayna, Rusya’ya karşı elinde bulunan silahların yetersiz menzillerinin gölgesinde Rusya’nın Karadeniz’deki deniz hareketliliğini kısıtlayacak yeni bir silah ihtiyacına cevap vermeyi amaçladı.

Rus Karadeniz Filosu’nun işgale denizden saldırılarla verdiği desteği azaltmak ve özellikle Rus filosunun Ukrayna’nın tahıl ihracatına karşı yarattığı tehdidi yok etmek için geliştirilen insansız deniz araçları ile Rusya karşısındaki dezavantajlı durumunu yeni bir operasyonel konseptle gidermek isteniliyor.

Ukrayna bu amaçla küçük, ucuz maliyetli ve çok sayıda üretilebilen insansız sistemlerle Rus gemilerine karşı sayısal üstünlük sağlamak amacıyla ticari bileşenler içeren insansız araçlar geliştirmeye başladı.

Ukrayna İnsansız Deniz Araçları

Mykola Kamikaze İDA

Ukrayna tarafından kullanıldığı görüntülenen ilk araç olan “Mykola” kamikaze insansız deniz aracı, 21 Eylül 2022 tarihinde gerçekleştirilen başarısız bir saldırı sonrasında ilk kez Sivastopol yakınlarında kıyıya vurmuş halde görüldü.

Düşük profilli olarak tasarlanan araçta jet skilerde kullanılan itki sisteminin yer aldığı görülüyor. Harp başlığı olarak FAB-250 güdümsüz uçak bombasının kullanıldığı belirtilen aracın burun kısmında harp başlığını aktive etmek amacıyla iki adet tapa yer alıyor. Aracın arka kısmında ise aracı komuta etmek ve elde edilen görüntüleri komuta merkezine iletmek amacıyla kullanılan Starlink anteni yer alıyor.

29 Ekim 2022 tarihinde insansız hava araçlarıyla koordineli bir şekilde gerçekleştirilen saldırı sırasında kullanılan araçlar Sivastopol Limanına sızarak Rus Karadeniz Filosunda görev yapan Amiral Makarov fırkateyni ve Ivan Golubets mayın avlama gemisine hasar verdi.

Gemilerin düşük seviyede hasar aldığı açıklansa da Rusya filoyu üslere geri çekerek limanlarda daha fazla savunma hattı inşa etmeye başladı.

“Mykola” kamikaze insansız deniz aracının 18 Kasım 2022 tarihinde Novorossiysk Limanı’na gerçekleştirilen saldırı sırasında da kullanıldığı değerlendiriliyor. Saldırı herhangi bir hasara neden olmasa da Ukrayna tarafından kullanılan araçların Karadeniz’in doğusuna kadar ulaşabileceğinin bir göstergesi olarak nitelendiriliyor.

Mykola Kamikaze İDA Özellikleri

• Uzunluk: 5,5 m
• Azami ağırlık: 1.000 kg
• Menzil: 430 deniz mili (800 km)
• Seyir süresi: 60 saat
• Harp başlığı: 200 kg
• Azami hız: 43 knot (80 km/s)
• Navigasyon: GNSS, INS, görsel
• İletişim: Starlink anteni

MAGURA V5 Kamikaze İDA

Ukrayna devlet kuruluşu SpecialTechnoExport tarafından geliştirilen MAGURA V5 Kamikaze insansız deniz aracı halihazırda Ukrayna Askeri İstihbaratı (GUR) tarafından kullanılan başlıca araçtır. Araç ilk kez 24 Mayıs 2023 tarihinde Rus Karadeniz Filosu’nda görevli Yury Ivanov sınıfı Ivan Khurs istihbarat gemisine İstanbul Boğazı’nın 140 km kuzeydoğusunda seyir halindeyken gerçekleştirilen saldırı sırasında görüntülendi.

Ukrayna tarafından yayınlanan görüntülerde bir insansız deniz aracının Ivan Khurs gemisine ulaşmasına başardığı ve daha sonrasında görüntünün kesildiği görünüyor. Geminin daha Sonra Sivastopol Limanı’na hasarsız şekilde dönmesiyle birlikte saldırının başarısız olduğu ve insansız deniz aracının harp başlığının patlamadığı anlaşıldı.

MAGURA V5 Kamikaze İnsansız Deniz Aracı 11 Haziran 2023’te istihbarat gemisi Vishnya sınıfı Priazovye’ye ve 26 Temmuz 2023’te Proje 22160 sınıfı devriye gemisi Sergey Kotov’a yönelik başarısız saldırılar sırasında da kullanıldı.

1 Şubat 2024’te, çok sayıda MAGURA V5 Kamikaze insansız deniz aracı, Kırım’daki Donuzlav Gölü yakınlarında Tarantul-III sınıfı füze korveti Ivanovets’e saldırdı ve batırdı. Saldırı sırasında Ivanovets korvetinin makine dairesine hasar veren MAGURA V5’ler daha sonrasında hareketsiz kalan gemiye çoklu saldırılar gerçekleştirdi. Ukrayna Askeri İstihbaratı tarafından yayınlanan görüntülerde bir miktar yan yatan ve pruva kısmı su üstünde kalarak batan Ivanovets korvetinin görüntüleri yer aldı.

14 Şubat 2024’te, Kırım’da Alupka kasabası yakınlarında Ropucha sınıfı çıkarma gemisi Tsezar Kunikov’a saldırıp batırmak için MAGURA V5 kamikaze insansız deniz araçları kullanıldı. Ukrayna Askeri İstihbaratı tarafından yayınlanan görüntülerde gemiye isabet ederek infilak eden MAGURA V5’ler ve su alarak yan yatan Tsezar Kunikov gemisi yer aldı. Geminin battığı Rus kaynakları tarafından da doğrulandı.

5 Mart 2024’te, Kerç Boğazı yakınlarında devriye gemisi Sergey Kotov’a tekrar saldıran MAGURA V5’ler gemiyi batırmayı başardı. Ukrayna Askeri İstihbaratı çok sayıda MAGURA V5’in Sergey Kotov’a isabet ederek infilak ettiği görüntüleri paylaştı.

MAGURA V5’ler son olarak 30 Mayıs 2024 Çornomorsk limanında bulunan KC-701 Tuna devriye botlarını imha etti.

SBU tarafından kullanılan ve daha ağır patlayıcı yük taşıyan ve öncelikli olarak limanda demirli gemiler gibi sabit hedefleri vurmak için kullanılan Sea Baby’nin aksine, MAGURA V5 daha küçük boyutu ve daha iyi manevra kabiliyeti nedeniyle seyir halindeki savaş gemilerine saldırmak için tasarlandığı ifade ediliyor.

MAGURA V5’lerin ayrıca Rus hava araçlarına karşı R-73 hava-hava füzeleriyle donatılarak da kullanıldığı görüntüler ortaya çıktı.

Gövde üzerinde hedefleme ve kontrol için bir elektro optik gimbalin yer aldığı araç düşük profili ile deniz yüzeyinde düşük görünürlük sağlamayı amaçlıyor. Burun kısmında ve pruvanın her iki yanında harp başlığını aktif hale getirmek amacıyla temas tapaları yer alıyor. Gövdenin arka kısmında ise ABD merkezli Kymeta şirketine ait uydu anteni yer alıyor.

MAGURA V5 Kamikaze İDA Özellikleri

• Uzunluk: 5,5 m
• Azami ağırlık: 1000 kg
• Su hattından yükseklik: 0,5 m
• Hız: Seyir halinde 22 knot (41 km/s), maksimum 42 knot (78 km/s)
• Menzil: 450 deniz mili (830+ km)
• Seyir süresi: 60 saat
• Harp başlığı: 320 kg
• Navigasyon: GNSS, INS, görsel
• İletişim: Uydu iletişimi veya İHA üzerinden radyo linki

Sea Baby Kamikaze İDA

Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) tarafından işletilen ve geliştirilen Sea Baby kamikaze insansız deniz aracı, Ukrayna askeri İstihbaratı tarafından kullanılan MAGURA V5 Kamikaze İDA’ya göre daha büyük boyuta, menzile ve görev yüküne sahiptir. Denizde hareket halindeki hedeflere saldırmak için tasarlanan ve yüksek manevra kabiliyetine sahip MAGURA V5’in aksine Sea Baby kamikaze insansız deniz aracı sabit hedeflere ve limanlarda demirli haldeki savaş gemilerine saldırmak için tasarlanmıştır.

850 kg ağırlığında bir harp başlığıyla donatılabilen araç, yaklaşık 1000 km menzile sahiptir. Kymeta ürünü uydu anteni ve birden fazla yedekli iletişim sistemine sahip olan Sea Baby Kamikaze İDA gerektiğinde lazer işaretleyiciler, güdümlü ve güdümsüz roket sistemleri ile de donatılabilmektedir. Boyutları Mykola ve MAGURA V5 kamikaze insansız deniz araçlarından görece daha büyük olsa da klasik savaş gemileri ve saldırı botlarıyla kıyaslandığında yine de küçüktür. Aracın düşük profili, deniz yüzeyinde tespit edilmeyi zorlaştırmayı amaçlamaktadır.

17 Temmuz 2023’te iki Sea Baby Kamikaze İDA, Kırım ile Rus anakarasını bağlayan Kerç Boğazı Köprüsüne yönelik saldırıda kullanıldı. Saldırı sırasında köprü tabliyelerinden bazıları hasar görerek denize düştü ve köprü onarımlar nedeniyle bir süre kapalı kaldı.

4 Ağustos 2023’te Novorossiysk Limanı yakınlarında Ukrayna Güvenlik Servisi ve Ukrayna Donanmasının ortak çalışması sonucu Ropucha sınıfı çıkarma gemisi Olenegorsky Gornyak Sea Baby Kamikaze İnsansız Deniz Araçları ile vuruldu. Su alarak bir miktar yan yatan gemi daha sonra limana çekilerek onarım için kuru havuza alındı.

14 Eylül 2023 tarihinde Proje 1239 Bora Sınıfı füze korveti Samum’un Sea Baby kamikaze insansız deniz araçları ile vurulduğu ve hasar gördüğü iddia edildi. Gemi daha sonra Sivastopol limanında bir miktar su alarak yan yatmış halde römorkör eşliğinde çekilirken görüntülendi.

11 Ekim 2023 tarihinde Proje 22160 sınıfı devriye gemisi Pavel Derzhavin’in bir Sea Baby Kamikaze İDA tarafından vurulduğu ve hasar aldığı iddia edildi. Rus kaynakları geminin Ukrayna saldırılarını engellemek amacıyla yerleştirilen bir deniz mayınına çarptığını iddia etti.

27 Ekim 2023’te Proje 23040G hidrografik araştırma gemisi Vladimir Kozitsky Sivastopol Limanındaki bir patlama sonrası imha oldu. Ukrayna saldırının Sea Baby kamikaze insansız deniz araçları kullanılarak gerçekleştirildiğini açıkladı.

30 Aralık 2023 tarihinde Ukrayna Güvenlik Servisi güdümsüz roket atıcılarıyla donatılmış Sea Baby insansız deniz araçlarının Sivastopol Limanına roket fırlattığı görüntüler yayınladı. Daha sonra limanda bağlı bulunun Proje 205P STENKA sınıfı bir devriye botunun iskelede batık halde olduğu görüntülendi.

Sea Baby Kamikaze İDA özellikleri

• Uzunluk: 6 m
• Azami ağırlık: 1500+ kg
• Su hattından yükseklik: 0,6 m
• Hız: Seyir halinde 25 knot (46 km/s), maksimum 49 knot (90 km/s)
• Menzil: 480 deniz mili (1000 km)
• Seyir süresi: 60+ saat
• Harp başlığı: 850 kg
• Navigasyon: GNSS, INS, görsel
• İletişim: Uydu iletişimi veya İHA üzerinden radyo linki

İnsansız deniz araçlarının deniz harbine getirdiği yeni boyut

Ukrayna – Rusya Savaşı ile birlikte geniş ölçekte kullanım alanı bulan insansız deniz araçları küçük boyutlarına rağmen yarattıkları büyük etki sebebiyle kamuoyunda öne çıktı. Gelişen kamera teknolojisi sayesinde termal, gece görüş ve yüksek çözünürlüklü gündüz kameralarıyla donatılarak hem gece hem de gündüz görev yapabilen araçların Starlink ve ticari uydu iletişimi sağlayıcıları sayesinde komuta ve kontrolü görece kolayca sağlanabilmekte.

Ukrayna – Rusya Savaşı’nda olduğu gibi birbirleri arasında güç asimetrisi bulunan güçler arasında geçen çatışmalarda, güçsüz olan tarafa ucuzlukları, kolay üretilebilirlikleri, yüksek manevra kabiliyetleri ve zor tespit edilmeleri ciddi avantaj sağlamakta.

İnsansız deniz araçlarının tespitinin ve önlemenin zorluğu konvansiyonel deniz güçleri için yeni bir zorluk olarak muharebe sahasında yerini almış durumda. Mevcut gemilerin insansız deniz araçlarının yarattığı tehdide ne kadar yanıt verebileceği de donanmaların merak ettiği bir başka konu olarak öne çıkıyor.

İnsansız deniz araçlarının gelecekte inşa edilecek savaş gemilerinin dizaynında ve yeni operasyon konseptlerinin belirlenmesinde önemli bir unsur olacağı ifade ediliyor.

Özellikle çoklu ve koordineli sürü saldırıları ile hedef gemilerin atış kanallarını doldurarak birden fazla yönden yapılan saldırılar henüz kamikaze insansız deniz araçlarına karşı tam etkili bir savunma yöntemi geliştiremeyen dünya donanmalarını zorlayabilir.

Düşük maliyetli ve ticari bileşenlerle kolay üretilebilir olmaları sayesinde devlet dışı aktörlerin de kolayca elde edebileceği bir kabiliyet olan insansız deniz araçlarının, özellikle terör örgütleri gibi oluşumların elinde ciddi tehdit yaratan unsurlar olabileceği değerlendirilmekte.

Yemen’de bulunan Husi güçleri tarafından ticari gemilere yönelik gerçekleştirilen kamikaze insansız deniz aracı saldırıları bu tarz eylemlere örnek teşkil etmekte. Husi güçleri daha önce Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri donanmalarına ait gemilere de benzer saldırılar düzenlemiş ve gemilere ciddi hasar vermişlerdi.

İnsansız deniz araçlarının önlenmesi

Bu tarz saldırıların önlenmesi için gemilerin keşif ve gözetleme kabiliyetlerini elektro-optik, radar ve elektronik destek sistemleri ile artırarak tehdidin çok daha uzak mesafeden tespit edilmesi sağlanması, gemilerin atış kanalları uzaktan komutalı stabilize top sistemleri ve güdümlü mühimmat atabilecek sistemlerin artırılması, lazer silah sistemleri ve benzeri yüksek enerjili silah sistemlerinin gemilere konuşlandırılması öne çıkan çözümler arasında yer almakta.

Bu aktif önlemlere ek olarak gemilere elektronik harp sistemleri konuşlandırılarak pasif yöntemlerle de tehditlerin imhasının mümkün olabileceği üzerinde durulmakta.