20 Ocak 1990’da Sovyet Rusya ve Ermenistan’ın tank ve silahlarla Bakü’ye girerek katlettiği Azerbaycan Türkleri şehadetlerinin 31. yılında rahmetle anılıyor.
1922 yılından beri Sovyet Rusya altında yaşayan Azerbaycan kendi deyimiyle “müstakil” yani bağımsız bir devlet olma düşüncesindeydi. Bir yandan 69 yıllık devletinin varlığı çatırdamaya başlayan ve içten içe yıkılma endişesi yaşayan Sovyet Rusya, diğer taraftan Dağlık Karabağ topraklarına göz diken Ermenistan, öte taraftan da bağımsızlık mefkûresini aklından çıkarmayan Azerbaycan, Bakü katliamının neden yaşandığına dair sinyalleri veriyor.
“Kara Ocak” olarak bilinen Azerbaycan Türklerinin de “Kara Yanvar” diye adlandırdıkları 20 Ocak Cuma gecesi, Sovyet ordusu ile Ermenistan’ın, Azerbaycan Türklerinin üzerine tanklarla yürüdüğü kanlı bir gecedir. 150’ye yakın kişinin şehit düştüğü, 744’ünün yaralandığı ve yüzlercesinin de haksızca alıkonulduğu “Kara Yanvar” Azerbaycan Türkleri tarafından unutulmadı. Bu kanlı gecenin arka planında Sovyet Rusya ve Ermenistan’ın kirli emellerinin olduğu aşikâr.
Sovyet Rusya henüz yıkılmamıştı. Ermenistan ise Dağlık Karabağ’ın kendisine bağlanması adına tek başına kararlar almıştı. Bu durumu kabul etmeyen ve bağımsız bir devlet olmak isteyen Azerbaycan çoktan harekete geçmişti. Milyonlarca insan Bakü’de toplanmaya ve gösteriler düzenlemeye başlamıştı. O zamanlar için Azerbaycan’dan bağımsızlık naralarının yükselmesi Sovyet Rusya’nın da yıkılmasının hızlanması anlamına geliyordu.
Sovyet Rusya bunun önüne geçmek için gizlice olağanüstü hâl ilan edip önce Azerbaycan’ın devlet televizyon kanalını bombaladı. Bu, halkın olabileceklerden haberdar edilmemesi demekti. Daha sonra Sovyet Rusya Azerbaycan topraklarını gözüne kestiren Ermenistan ile birlikte Bakü’de kadın-erkek, çocuk-yaşlı demeden, karadan ve havadan, tank ve silahlarla insanları acımasızca katletti. İş makineleri ve kamyonlarla yolları kapatan yüzlerce Azerbaycan Türkü kurşun yağmuruna tutuldu, tankların altında kaldı. Yolcu otobüsleri, ambulanslar tarandı; evler yakıldı, sağlık görevlilerine dahi kurşun sıkıldı. O gece resmi rakamlara göre 132 Azerbaycan Türkü şehit düştü. Azerbaycan Türkleri, şehitlerini ertesi gün Sovyet Rusya’nın sokaklardaki tanklar ve etrafa yerleştirilen keskin nişancılara rağmen ebediyete uğurladı. Bu uğurlamaya 1 milyon civarında Azerbaycan Türkü katıldı.
Amaçları Azerbaycan Türklerini Bakü’den göndermek olan Sovyet Rusya için de artık sonun başlangıcıydı; çünkü katliamın ardından Azerbaycan’ın bağımsızlık hareketleri, 1 milyon Azerbaycan Türkünün sokaklara çıkması ve topraklarını savunmasıyla güçlenmeye başladı. Bu bağımsızlık hareketi Sovyet Rusya’daki diğer ülkeleri de cesaretlendirdi. Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan gibi Türk devletlerinin dışında Letonya, Ukrayna, Moldova, Estonya, Litvanya, Beyaz Rusya gibi devletler de bağımsızlık çabaları verdiler.
Dağılmaktan kurtulamayacak olan Sovyet Rusya Azerbaycan’ın bağımsızlığının önüne geçemedi. Azerbaycan 18 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etti. Azerbaycan’ı ilk tanıyan da Türkiye Cumhuriyeti oldu. Aradan geçen 2 ayın sonunda da Sovyet Rusya 26 Aralık 1991’de dağıldı. Ermenistan ise Dağlık Karabağ’ı alarak yıllarca işgali altında tuttu. Fakat Azerbaycan Dağlık Karabağ’ı geçtiğimiz aylarda alarak Ermenistan’a yâr etmedi.
31. yılını geride bırakan “Kara Yanvar” gecesi Azerbaycan Türkleri için; sadece gözyaşlarının döküldüğü değil, aynı zamanda bağımsızlıklarının fitilini ateşleyen bir gece olarak tarihe geçti. Her yıl Bakü’de toplanan halk, şehitlerini gururla yad ediyor. Kara Yanvar şehitleri, daha önce 1918 yılında Bakü Muharebe Savaşı’nda şehit düşen Türklerin defnedildiği “Şehitler Hıyabanı” olarak anılan yerde medfundur. Kara Yanvar’daki Bakü şehitlerimizin nezdinde, kanlarıyla topraklarımızı ebediyen bir yurt haline getiren bütün şehitlerimize rahmetle…
Editör : SavunmaTR Haber Merkezi
